Tregu i Frutave dhe Perimeve në Shqipëri 2025

Në vitin 2025, tregu i frutave dhe perimeve në Shqipëri ka njohur zhvillime të rëndësishme që ndikojnë në ekonominë kombëtare dhe eksportet. Ky sektor përbën 16% të PBB-së dhe punëson 36% të fuqisë punëtore. Me të ardhura që arrijnë në 1,14 miliardë dollarë, eksportet e frutave dhe perimeve kanë shënuar rritje të vazhdueshme, duke arritur 570 milionë euro në 2024 dhe me një rritje prej 26% në tremujorin e parë të 2025.

Pikat Kryesore:

• Rritja e Eksporteve: Eksportet bujqësore janë rritur ndjeshëm, duke përfshirë produkte si lakra, shalqinët dhe ullinjtë.

• Prodhimi i Brendshëm: Prodhimi i perimeve arriti 1,42 milionë tonë në 2024, me qarqet Fier, Lushnjë dhe Korçë që kryesojnë.

• Tendencat e Reja: Kërkesa për produkte organike dhe tregtia elektronike janë në rritje, me tregtinë elektronike që arrin 1,2 milionë dollarë në këtë sektor.

• Sfidat: Fragmentimi i tokës, infrastruktura pas korrjes dhe kostoja e lartë e inputeve mbeten pengesa kryesore.

• Investimet: Sektori po tërheq investitorë për shkak të potencialit të madh në teknologji dhe përpunim.

Shqipëria po synon të arrijë 1 miliard euro eksporte deri në 2030, duke përqendruar përpjekjet në modernizimin e sektorit dhe përmirësimin e zinxhirit të furnizimit.

Të Dhënat e Prodhimit dhe Rajonet Prodhuese

Ky seksion përshkruan performancën e prodhimit dhe shpërndarjen gjeografike, duke treguar ndikimin e faktorëve lokalë në zhvillimin e tregut. Në Shqipëri, prodhimi i frutave dhe perimeve ka pasur rezultate mjaft pozitive gjatë vitit 2025, duke reflektuar investimet e vazhdueshme në sektorin bujqësor.

Shifrat e Prodhimit dhe Normat e Rritjes

Gjatë vitit 2024, bujqësia shqiptare shënoi një rritje të konsiderueshme, me prodhimin e perimeve që arriti në 1,42 milionë tonë, një rritje prej 2,9% krahasuar me vitin e mëparshëm [6]. Kjo rritje është një tregues i përmirësimeve në teknologji dhe praktikat moderne në bujqësi. E ndarë sipas kategorive, prodhimi përfshinte:

• Perimet e stinës së hershme: 941.000 tonë

• Perimet e thata: 136.000 tonë

• Melonet: 347.000 tonë

Një pjesë e madhe e këtij prodhimi, rreth 25%, vjen nga bujqësia në sera, e cila është më e përqendruar në qarqet e Fierit dhe Beratit [6].

Tregu i perimeve të freskëta pritet të arrijë një vlerë prej 944,39 milionë dollarësh amerikanë deri në vitin 2025. Gjithashtu, parashikohet një rritje vjetore prej 6,31% (CAGR 2025–2030), ndërsa vëllimi i tregut pritet të arrijë 330,06 milionë kilogramë deri në vitin 2030 [4].

Në të njëjtin vit, prodhimi i drithërave arriti në 649.000 tonë [6]. Këto të dhëna tregojnë qartë performancën e rajoneve kryesore prodhuese, të cilat përmenden më poshtë.

Zonat Kryesore Prodhuese

Rajoni perëndimor i Shqipërisë, përfshirë qarqet e Lushnjës, Fierit dhe Vlorës, është lider në prodhimin e frutave dhe perimeve [7]. Nga ana tjetër, qarku i Korçës në lindje luan një rol të rëndësishëm në prodhimin bujqësor të vendit [7].

Kushtet klimatike në këto rajone janë ideale për kultivimin e një game të gjerë perimesh, duke përfshirë edhe prodhimin jashtë sezonit për eksport [7]. Zonat bregdetare, ndërkohë, janë veçanërisht të përshtatshme për prodhimin e frutave dhe verës [7].

Lushnja njihet si qendra kryesore e eksporteve bujqësore. Në maj të vitit 2022, ajo organizoi Panairin Ndërkombëtar të Tregtisë "Ditët e Bujqësisë", një ngjarje që promovoi bujqësinë, teknologjitë dhe përpunimin e ushqimeve. Pozicioni strategjik i Lushnjës e bën atë një pikë kyçe për tregjet dhe eksportuesit që bashkëpunojnë me Bashkimin Evropian dhe vendet nordike [7].

Ndërkohë, qarqet e Fierit, Korçës dhe Vlorës janë kontribues të rëndësishëm në prodhimin bujqësor të vendit [5]. Shpërndarja gjeografike tregon se 43% e tokës bujqësore gjendet në zonën e ulët, ndërsa 24% e sipërfaqes totale të vendit është e dedikuar për bujqësinë [8]. Ky potencial i madh krijon hapësira për diversifikimin e prodhimit dhe përmirësimin e produktivitetit në të gjithë rajonet.

Tregjet e Eksportit dhe Barrierat Tregtare

Shqipëria ka potencial të madh për eksportimin e produkteve të freskëta në Evropën Juglindore. Pozita gjeografike dhe klima e favorshme e vendit ndihmojnë në prodhimin e hershëm të sezonit, duke e pozicionuar Shqipërinë si një furnizues të rëndësishëm për tregjet evropiane. Megjithatë, ky sukses vjen edhe me sfida që kërkojnë zgjidhje.

Tregjet Kryesore të Eksportit

Eksportet shqiptare kanë pësuar një zhvillim të dukshëm gjatë viteve të fundit, duke arritur në 570 milionë euro vitin e kaluar [11]. Frutat dhe perimet zënë rreth 36% të eksporteve bujqësore të vendit [2]. Në tremujorin e parë të vitit 2025, eksportet e këtyre produkteve u rritën me 26% krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar [1].

"Falë përpjekjeve të palodhshme të të gjithë zinxhirit të cilësisë së lartë prodhim-përpunim-eksport në vendin tonë, ne vazhdojmë të rritemi. Ne kemi mbështetur këtë sektor dhe do të vazhdojmë ta përparësojmë atë ndërsa punojmë drejt objektivit të qeverisë për të arritur 1 miliardë euro eksporte brenda kësaj dekade", - Anila Denaj, Ministrja e Bujqësisë dhe Zhvillimit Rural [10].

Portofoli i eksporteve përfshin produkte me vlerë të shtuar si ullinjtë, shalqinët dhe arrat [9]. Një shembull i suksesshëm është rritja e eksporteve të lakrës, e cila ka gjetur kërkesë të lartë në vendet e Evropës Lindore dhe Baltike [12]. Në periudhën janar–shkurt 2025, eksportet e perimeve u rritën me 71%, ndërsa eksportet e frutave pësuan një rënie prej 48%, sipas të dhënave të INSTAT. Në të njëjtën kohë, eksportet drejt vendeve si Serbia, Bosnja dhe Kosova shënuan rritje të ndjeshme. Serbia përjetoi një rritje prej 86%, ndërsa Bullgaria dhe Polonia shënuan rritje përkatësisht prej 95% dhe 144% [12].

Ndërsa këto tregje kryesore tregojnë një histori suksesi, eksportuesit shqiptarë përballen edhe me një sërë sfidash.

Sfidat e Eksportit

Edhe pse eksportet kanë shënuar përparime, prodhuesit shqiptarë përballen me disa pengesa. Një nga problemet kryesore është mungesa e integrimit në rrjetet e mëdha të shpërndarjes dhe marketingut [13]. Për më tepër, madhësia e vogël e fermave dhe fragmentimi i tokës kufizojnë produktivitetin dhe zhvillimin bujqësor. Pothuajse 80% e prodhuesve janë fermerë të vegjël, që punojnë në toka të vogla nga 0.9 deri në 1.2 hektarë [15].

Një tjetër sfidë është infrastruktura e dobët pas korrjes, veçanërisht mungesa e objekteve për ruajtjen në të ftohtë, gjë që ndikon në qëndrueshmërinë e furnizimit dhe çmimeve [13]. Kostoja e lartë e inputeve bujqësore, përfshirë TVSH-në mbi plehrat dhe produktet bujqësore, ul konkurrueshmërinë në tregjet ndërkombëtare [13].

Gjithashtu, politikat qeveritare shpesh mungojnë në mbështetjen e drejtpërdrejtë të eksporteve. Përqendrimi te mbështetja për inputet bujqësore, në vend të orientimit të tregut, kufizon zhvillimin e sektorit [13]. Burokracia administrative, përfshirë masat sanitare dhe fitosanitare (SPS), shpesh vonon lëvizjen e mallrave dhe rrit kostot për eksportuesit e vegjël [14].

Për të kapërcyer këto sfida, prodhuesit duhet të harmonizojnë standardet e prodhimit me kërkesat e tregjeve ndërkombëtare [13]. Qeveria mund të luajë një rol jetik duke bashkëpunuar me bizneset për të përmirësuar teknologjinë, sigurinë ushqimore dhe menaxhimin e zinxhirit të furnizimit. Investimi në dixhitalizimin e regjistrave të tokës dhe krijimi i një "Portali Kombëtar Logjistik" mund të ndihmojë në rritjen e efikasitetit dhe përmirësimin e konkurrencës në sektorin e frutave dhe perimeve [15].

Mundësitë e Investimit dhe Zhvillimi i Biznesit

Sektori bujqësor në Shqipëri po tërheq gjithnjë e më shumë investitorë, si vendas ashtu edhe të huaj. Klima e përshtatshme, toka pjellore dhe pozicioni strategjik i vendit krijojnë kushte ideale për investime afatgjata në prodhimin e frutave dhe perimeve. Për më tepër, kërkesa në rritje për produkte organike dhe me cilësi të lartë hap horizonte të reja për bizneset në këtë sektor [16].

Hapësira të Reja për Investime

Përdorimi i teknologjive moderne në bujqësi ka sjellë përmirësime të dukshme në rendimentet dhe cilësinë e produkteve. Një shembull i qartë është zgjerimi i sektorit të serave, i cili tani mbulon mbi 2.500 hektarë, duke treguar potencial për zhvillim të mëtejshëm [2].

"Sektori bujqësor në Shqipëri ka potencial të lartë rritjeje për shkak të burimeve të bollshme natyrore dhe kërkesës në rritje për produkte organike dhe me cilësi të lartë. Teknikat moderne bujqësore dhe pajisjet mund të rezultojnë në rendimente më të larta dhe produkte me cilësi superiore", - Ingrid Kodra, Konsulente e Mobilitetit Global, Eurofast [16].

Një tjetër fushë premtuese për investime është infrastruktura pas korrjes, ku përfshihen magazinimi në të ftohtë dhe sisteme logjistike moderne. Këto përmirësime ndihmojnë drejtpërdrejt në rritjen e eksporteve [2].

Për më tepër, diversifikimi i sektorit bujqësor ka hapur mundësi në blegtori, agro-përpunim dhe agroturizëm [16]. Rritja e turizmit, me një rritje mbi 80% krahasuar me vitin 2019 [17], ka rritur ndjeshëm kërkesën për produkte të freskëta dhe lokale.

Certifikimet ndërkombëtare, si GlobalGAP, janë gjithashtu një mundësi strategjike për prodhuesit që synojnë tregjet evropiane. Këto certifikime jo vetëm që mundësojnë çmime më të larta, por edhe qasje më të lehtë në rrjetet e shpërndarjes në Evropë [2].

Për të mbështetur këtë zhvillim, qeveria shqiptare ka vendosur si objektiv arritjen e 1 miliardë dollarëve në eksporte bujqësore deri në vitin 2030 [2]. Kjo tregon përkushtimin për të mbështetur sektorin dhe për të krijuar një klimë të favorshme për investitorët.

Roli i Business Network Albania

Business Network Albania (BNA) ka krijuar një platformë që ndihmon investitorët dhe sipërmarrësit vendas të bashkëpunojnë më lehtë. Kjo platformë ofron konsultime të personalizuara që ndihmojnë investitorët të kuptojnë më mirë sfidat dhe mundësitë e tregut shqiptar.

Përmes eventeve të rrjetëzimit, BNA krijon mundësi për takime direkte midis investitorëve, prodhuesve lokalë dhe përfaqësuesve të qeverisë. Këto takime ndihmojnë në formimin e partneriteteve strategjike dhe shkëmbimin e informacionit të rëndësishëm për projekte të reja.

Platforma e BNA-së ofron gjithashtu mentorim dhe trajnime për sipërmarrësit lokalë, duke i ndihmuar ata të zhvillojnë aftësitë e tyre menaxheriale dhe teknike. Për investitorët që zgjedhin planin vjetor prej 350 eurosh, përfitimet përfshijnë akses VIP në evente, rrjetëzim me startup-e dhe mundësi sponsorizimi. Për më tepër, promovimi përmes podkasteve dhe revistave dixhitale të BNA-së ndihmon bizneset e reja të fitojnë më shumë dukshmëri dhe të forcojnë praninë e tyre në treg.

Rrjeti global i BNA-së lehtëson lidhjen me tregjet ndërkombëtare, duke ndihmuar kompanitë shqiptare të pozicionohen si furnizues të rëndësishëm për Bashkimin Evropian [2]. Këto përpjekje kontribuojnë në zhvillimin e mëtejshëm të sektorit dhe krijojnë mundësi të shumta për investime.

Planifikime të Ardhshme dhe Qasje Zhvillimore

Me mbështetjen e Business Network Albania, sektori i bujqësisë shqiptare po hyn në një epokë të re, ku teknologjia dhe praktikat moderne po marrin rolin kryesor në formësimin e të ardhmes së prodhimit. Në vitet e ardhshme, sektori i frutave dhe perimeve pritet të pësojë një transformim të rëndësishëm, duke u bazuar në teknologji të avancuara dhe metoda bashkëkohore që synojnë rritjen e produktivitetit dhe forcimin e konkurrencës në tregjet ndërkombëtare. Ky ndryshim mbështetet nga investime strategjike dhe programe qeveritare që synojnë modernizimin e plotë të sektorit.

Teknologjia në Bujqësi

Përdorimi i bujqësisë së saktë po ndryshon mënyrën se si fermerët shqiptarë menaxhojnë kulturat e tyre. Platforma si Farmonaut kanë sjellë rezultate konkrete në zona si Korça, Dibra dhe Vlora, ku fermerët raportojnë rritje deri në 20% të rendimenteve dhe ulje deri në 40% të përdorimit të pesticideve, ujit dhe fungicideve [19].

Në nivel global, sektori AgTech po rritet me shpejtësi. Deri në vitin 2025, vlera e tij pritet të arrijë 26 miliardë dollarë, ndërsa deri në 2034, kjo shifër mund të shkojë në 74 miliardë dollarë. Segmenti i inteligjencës artificiale dhe të dhënave gjithashtu po forcohet, me projeksione që tregojnë një vlerë prej 4,9 miliardë dollarësh deri në 2030 [21].

Në Shqipëri, qeveria po mbështet këtë transformim përmes programit "Digital Agriculture and Rural Transformation" (DART), i cili ka një buxhet prej 3,3 milionë dollarësh. Ky program synon të ndihmojë 7.500 gra përmes shërbimeve dixhitale dhe të ofrojë trajnime për 290 gra [20].

"Përmes DART-it, ne synojmë të përdorim mjetet dixhitale si katalizatorë për të rritur transparencën, përmirësuar efikasitetin e prodhimit, mbështetur përputhshmërinë rregullatore dhe kursyer kostot në të gjithë sektorin bujqësor", - Anila Denaj, Ministre e Bujqësisë dhe Zhvillimit Rural [20].

Për më tepër, teknologjitë që mbrojnë mjedisin po gjejnë gjithnjë e më shumë përdorim. Në Vorë dhe Shkodër, 20 fermerë – përfshirë tetë gra – po përdorin makina të posaçme për krasitjen dhe grirjen e degëve të ullinjve. Kjo metodë ka ndihmuar në shmangien e 1,44 metra kub emetime karboni në vit [18].

"Bujqësia kërkon makina të vogla për transformimin e degëve në pleh organik", - Sherif Hajdari, fermer nga Vora [18].

Përveç përmirësimeve teknologjike, praktikat rigjenerative po luajnë një rol të rëndësishëm në ndryshimin e menaxhimit të tokës dhe përmirësimin e qëndrueshmërisë së sektorit.

Praktikat Bujqësore dhe Rritja e Tregut

Teknologjia dhe metodat rigjenerative janë pjesë e një strategjie më të gjerë për të modernizuar sektorin bujqësor. Bujqësia rigjenerative po përdoret gjithnjë e më shumë për të përmirësuar shëndetin e tokës dhe për të rikuperuar dëmet e shkaktuara nga bujqësia intensive. Duke kombinuar monitorimin në kohë reale të tokës me zgjidhje të personalizuara ushqyese, fermerët po arrijnë rezultate të qëndrueshme [21].

Gjeneratat e reja të fermerëve po sjellin një qasje të re në sektor, duke përdorur njohuritë dixhitale dhe interesin për teknologjitë e reja për të ndryshuar dinamikën e bujqësisë shqiptare. Kjo ka krijuar një terren të favorshëm për adoptimin më të shpejtë të teknologjive [18].

Përdorimi i bujqësisë së saktë ka sjellë përfitime të shumta, duke përfshirë zbulimin e hershëm të problemeve, ndërhyrje të synuara dhe aplikime precize bazuar në nevojat specifike të tokës dhe kulturave [19]. Për shembull, sistemet inteligjente të ujitjes kanë ulur përdorimin e ujit me 30% dhe kanë rritur rendimentet me 15% [22].

Integrimi i teknologjisë po ndihmon fermerët të marrin vendime më të informuara, duke i pajisur ata me të dhëna të aksesueshme për të optimizuar burimet. Përveç përmirësimit të produktivitetit, kjo qasje ndihmon në rritjen e qëndrueshmërisë dhe cilësisë së prodhimeve, duke përgatitur sektorin për sfidat dhe mundësitë e ardhshme [19].

Programi DART gjithashtu synon të zhvillojë një strategji kombëtare për bujqësinë dixhitale, e cila do të jetë në përputhje me standardet dhe rregulloret e BE-së [23]. Brenda periudhës 2024–2027, kjo iniciativë do të ndihmojë Shqipërinë të integrojë teknologjinë dixhitale në sektorin bujqësor dhe të forcojë qëndrueshmërinë e tij në një afat të gjatë.

Përfundim

Analizat e mëparshme konfirmojnë se sektori i frutave dhe perimeve në Shqipëri po përballet si me mundësi, ashtu edhe me sfida. Tregu po hyn në një fazë më të avancuar, duke treguar potencial të fortë për rritje deri në vitin 2025. Një shembull i qartë është rritja e eksporteve me 26% në vlerë dhe 11% në sasi gjatë tremujorit të parë të 2025-ës, një tregues i qartë se sektori po ecën në drejtimin e duhur [24].

Faktorë si klima e përshtatshme, prodhimi me kosto konkurruese dhe pozicioni strategjik i vendit po e vendosin Shqipërinë në një pozitë të favorshme si furnizues kryesor i prodhimeve të freskëta në Evropën Juglindore. Parashikimet tregojnë se tregu i perimeve të freskëta do të rritet me 6,31% në vit deri në 2030, duke arritur një vlerë prej 944,39 milionë dollarësh deri në vitin 2025 [4].

"Vazhdojmë rritjen falë punës së palodhur të gjithë zinxhirit prodhues – përpunues – eksportues të vendit tonë, të cilin e kemi mbështetur dhe do të vijojmë t'i japim prioritet, drejt përmbushjes së objektivit të qeverisë, 1 miliard euro eksporte brenda kësaj dekade", - Anila Denaj, Ministrja e Bujqësisë dhe Zhvillimit Rural [24].

Pavarësisht këtyre zhvillimeve pozitive, sfidat mbeten. Çmimet në treg tregojnë se optimizimi i zinxhirit të furnizimit është i domosdoshëm. Për shembull, në qershor 2025, çmimet e domates në Tiranë varionin nga 110 deri në 130 lekë/kg, ndërsa çmimi i shalqirit ndryshonte nga 23 lekë/kg në Divjakë deri në 60 lekë/kg në Tiranë. Këto luhatje theksojnë nevojën për një zinxhir furnizimi më të mirëorganizuar [25].

Për investitorët, sektori ofron mundësi të shumta. Përmirësimi i infrastrukturës së zinxhirit të furnizimit, marrja e certifikimeve ndërkombëtare si GlobalGAP dhe zhvillimi i kapaciteteve për përpunim me vlerë të shtuar janë disa nga fushat me potencial të madh [2]. Business Network Albania është një ndër organizatat që ofron mbështetje për ata që duan të investojnë në këtë sektor premtues.

Qeveria ka vendosur një qëllim ambicioz për të arritur 1 miliard dollarë eksporte deri në vitin 2030, duke i dhënë përparësi produkteve organike dhe atyre të qëndrueshme [2] [3]. Tregu i frutave dhe perimeve në Shqipëri nuk është thjesht një mundësi për fitime, por edhe një shtyllë e rëndësishme për zhvillimin ekonomik të vendit, duke sjellë përfitime për të gjithë aktorët e përfshirë në këtë sektor.