Viti 2026 po afron me një realitet të ri për bizneset shqiptare të import-eksportit, veçanërisht për bizneset e vogla dhe të mesme (SME), të cilat përbëjnë shtyllën kryesore të ekonomisë. Ndryshimet rregullatore, harmonizimi me standardet e Bashkimit Europian dhe kërkesat në rritje nga partnerët ndërkombëtarë po e bëjnë gjithnjë e më të vështirë operimin me praktika informale apo gjysmë-formale.

Për shumë SME, importi dhe eksporti nuk është një funksion i veçantë, por një aktivitet që menaxhohet nga vetë pronari ose nga një ekip shumë i vogël. Pikërisht për këtë arsye, çdo ndryshim ligjor apo procedural ka ndikim të drejtpërdrejtë në kosto, kohë dhe rrezik.

Një nga drejtimet kryesore për vitin 2026 është forcimi i standardeve të lidhura me origjinën e mallrave dhe dokumentacionin shoqërues. Në praktikë, kjo do të thotë që një biznes i vogël prodhues, për shembull në sektorin e ushqimit apo përpunimit, duhet të jetë në gjendje të dokumentojë qartë burimin e lëndës së parë, procesin e përpunimit dhe kushtet e ruajtjes. Partnerët europianë po kërkojnë gjithnjë e më shpesh këto informacione që në fazën e parë të kontaktit.

Një shembull konkret është një kompani e vogël që eksporton produkte agro-ushqimore drejt Italisë apo Gjermanisë. Në të kaluarën, fokusi ishte kryesisht te çmimi dhe sasia. Në 2026, pyetjet kryesore janë: a është produkti i certifikuar, a ka gjurmueshmëri, kush garanton cilësinë dhe sa e qëndrueshme është marrëdhënia në kohë.

Një tjetër ndryshim i rëndësishëm lidhet me konceptin e “substancës ekonomike”. Autoritetet dhe partnerët tregtarë po kërkojnë prova që aktiviteti ekonomik zhvillohet realisht në Shqipëri dhe nuk është thjesht një strukturë ndërmjetëse. Për një SME kjo nënkupton nevojën për kontrata të qarta, staf real, procese të dokumentuara dhe llogari të pastra.

Digjitalizimi i procedurave doganore dhe tregtare po avancon paralelisht. Për bizneset e vogla dhe të mesme, kjo është një shpatë me dy tehe: nga njëra anë rrit transparencën dhe shpejtësinë, nga ana tjetër kërkon njohuri dhe disiplinë operative. Gabimet në deklarime, edhe kur janë të paqëllimshme, janë më të lehta për t’u identifikuar dhe më të kushtueshme.

Një shembull i shpeshtë është importi i lëndëve të para nga rajoni apo BE. Një SME që nuk ka procese të standardizuara rrezikon vonesa doganore ose penalitete, vetëm sepse dokumentacioni nuk është i unifikuar ose nuk përditësohet në kohë.

Edhe pse aspektet ESG dhe qëndrueshmëria nuk janë ende detyrim ligjor për shumicën e SME-ve, ato po bëhen kusht praktik për eksport. Shumë blerës ndërkombëtarë kërkojnë informacion minimal mbi kushtet e punës, ndikimin mjedisor dhe etikën e biznesit. Për një biznes të vogël, kjo nuk do të thotë investime të mëdha, por transparencë dhe dokumentim bazë.

Në të njëjtën kohë, po ndryshon edhe mënyra se si krijohen lidhjet tregtare. Networking-u masiv, panairet pa target dhe kontaktet e rastësishme po japin gjithnjë e më pak rezultate. SME-të kanë nevojë për partnerë të besueshëm, jo për dhjetëra kontakte që nuk çojnë në marrëveshje.

Në vitin 2026, bizneset e vogla dhe të mesme që do të kenë avantazh janë ato që fokusohen në cilësi, besim dhe përgatitje. Një marrëveshje e mirë me një partner të verifikuar vlen më shumë se shumë kontakte pa vazhdimësi.

Përgatitja për këtë realitet nuk kërkon perfeksion, por hapa të qëndrueshëm: rishikim procesesh, formalizim marrëdhëniesh, investim në njohuri dhe ndërtim reputacioni. Në një mjedis gjithnjë e më të rregulluar, SME-të shqiptare kanë mundësi reale të rriten, nëse pozicionohen si partnerë seriozë dhe të besueshëm.